Cách ghép các bộ trong tiếng Trung đơn giản và dễ hiểu

Chữ Trung Quốc không phải là chữ tượng hình do tổ hợp 214 bộ thủ và các nét ghép lại tạo thành từ ghép. Sau khi đã học hết các bộ trong tiếng Trung, hôm nay, chúng tôi sẽ hướng dẫn cách ghép các bộ thủ trong tiếng Trung đơn giản và dễ hiểu. Cùng tham khảo nhé!

1. Từ ghép trong tiếng Trung là gì?

Từ ghép tiếng Trung là từ gồm hai hay nhiều từ tố do tạo thành.

• Từ tố có ý nghĩa gọi là từ căn, từ căn kết hợp với nhau gọi là từ phức hợp.

Ví dụ:

立正	Lìzhèng	Nghiêm
照相机	Zhàoxiàngjī	Máy chụp hình
朋友	Péngyǒu	Bạn bè
火车	Huǒchē	Xe lửa

• Từ căn có thêm liên hợp được gọi là từ phát sinh.

Ví dụ:

桌子	Zhuōzi	Bàn
木头	Mùtou	Gỗ
阿姨	Āyí	Cô
花儿	Huā er	Bông hoa

• Từ tố là đơn vị bé nhất trong ngữ pháp, là thể kết hợp nghĩa âm bé nhất của ngôn ngữ.

Ví dụ:

Trong câu: “哥哥不吃白菜” thì từ tố trong câu gồm 6 từ là “哥”, “哥”, “不”, “吃”, “白” và “菜”, mỗi từ tố đều có cách đọc nghĩa âm riêng.

Tuy nhiên, từ tố có 1 đặc điểm là không thể chia tiếp ra thành những phần nhỏ hơn nữa.

Ví dụ:

Từ tố “哥” nếu nói về mặt ngữ âm thì có thể phân tiếp thành các đơn vị bé hơn nữa (Có thể chia thành thanh điệu, thanh mẫu và vận mẫu), nhưng nếu nói theo mặt kết hợp nghĩa âm thì không được chia ra các đơn vị nhỏ hơn nữa.

Các từ tố trong tiếng hán phần lớn đều là từ đơn âm tiết nhưng cũng có 1 số là song hoặc đa âm tiết.

Ví dụ:

咖啡	Kāfēi	Cà phê
葡萄	Pútáo	Nho
奥林匹克	Àolínpǐkè	Olimpic
巧克力	Qiǎokèlì	Sô cô là

Lưu ý:

• Có 1 số lớn từ tố là từ ngoại lai.
• Từ tố có công dụng là cấu thành nên từ.
• Có ba phương thức kết hợp từ căn tạo thành từ ghép là: Phương thức phức hợp, phương thức phụ gia, phương thức trùng điệp.

2. Cách ghép chữ tiếng Trung

Có rất nhiều phương thức ghép khác nhau để tạo ra một chữ Hán ngữ Trung Quốc. Hãy xem tiếp phần bên dưới bạn nhé!

2.1 Ghép chữ phương thức phức hợp

Từ ghép được tạo thành bởi phương thức phức hợp có 5 kiểu khác nhau:

• Kiểu liên hợp: Do hai từ căn có quan hệ ngang hàng hợp thành.

Ví dụ:

道路	Dàolù	Con đường
政府	Zhèngfǔ	Chính phủ
动静	Dòngjìng	Động tĩnh
堅持	Jiānchí	Kiên trì
国家	Guójiā	Quốc gia

• Kiểu chính phụ: Kết hợp theo kiểu chính phụ, từ căn phụ đứng trước đóng vai trò hạn chế hoặc bổ sung ý nghĩa cho từ căn chính phía sau.

Ví dụ:

白班	Báibān	Ca ngày
电铃	Diànlíng	Chuông điện
电话	Diànhuà	Điện thoại
汽车	Qìchē	Ô tô
火车	Huǒchē	Xe lửa

• Kiểu bổ sung: Từ căn phụ đứng sau có chức năng bổ sung ý nghĩa cho từ căn chính ở phía trước.

Ví dụ:

留下	Liú xià	Lưu lại
提高	Tígāo	Nâng cao
病人	Bìngrén	Người bệnh
书本	Shūběn	Sách vở
身上	Shēnshang	Trên người

• Kiểu động tân: Từ căn đứng phía sau chịu sự chi phối của từ căn đứng trước.

Ví dụ:

注意	Zhùyì	Chú ý
行動	Xíngdòng	Hành động
关心	Guānxīn	Quan tâm.
考慮	Kǎolǜ	Cân nhắc, xem xét
放心	Fàngxīn	Yên tâm

• Kiểu chỉ vị: Từ căn đứng trước là chủ, từ căn đứng sau là vị.

Ví dụ:

太阳	Tàiyáng	Mặt trời
博士	Bóshì	Tiến sĩ
月亮	Yuèliàng	Trăng
小孩	Xiǎohái	Trẻ em
年轻	Niánqīng	Trẻ tuổi

2.2 Ghép chữ phương thức phụ gia

Ghép chữ theo phương thức phụ gia là do từ căn đi kèm với tiền tố hoặc hậu tố tạo thành. Tiền tố, hậu tố là những từ tố không có ý nghĩa thực, gọi là “từ tố hư”.

• Thêm tiền tố: Tiền tố được thêm vào trước từ căn. Những tiền tố thường gặp là: 第, 老, 小, 初, 非, 准, 可,…

Ví dụ:

老陈	Lǎo chén	Anh Trần
可悲	Kěbēi	Buồn, bi thương
可爱	Kě ài	Dễ thương, đáng yêu
小王	Xiǎo Wáng	Tiểu Vương
第一	Dì yī	Thứ nhất

• Thêm hậu tố: Hậu tố sẽ thêm vào sau từ căn. Một số hậu tố thường gặp gồm: 子, 儿, 头, 者, 性, 家, 员…

Ví dụ:

桌子	Zhuōzi	Cái bàn
队员	Duìyuán	Đội viên
花儿	Huār	Hoa
妻子	Qīzi	Người vợ
工作者	Gōngzuò zhě	Nhân viên công tác

2.3 Ghép chữ phương thức trùng điệp

Ghép chữ theo phương thức trùng điệp là loại từ do từ căn lặp lại tạo thành.

Ví dụ:

哥哥	Gēgē	Anh trai
太太	Tàitài	Bà
明明	Míngmíng	Rõ ràng
想想	Xiǎng xiǎng	Suy nghĩ
常常	Chángcháng	Thường thường

3. Cách ghép các bộ thủ trong tiếng Trung

Trong 214 bộ thủ, mỗi bộ thủ đều mang một nét riêng và ý nghĩa riêng. Khi ghép lại các bộ thủ để tạo thành một chữ Hán ngữ sẽ có những quy tắc như sau:

Bộ thủ được ghép bởi 6 phép chữ cơ bản (Lục thử) bao gồm: Chuyển Chú, Giả Tá, Tượng Hình, Chỉ Sự và hai loại phổ biến đó là Hình Thanh và Hội Ý. Cụ thể:

3.1 Hình Thanh

Bao gồm hai bộ phận là biểu âm và biểu nghĩa, vị trí của hai bộ phận này không cố định và chiếm 80% toàn bộ chữ Hán.

• Âm bên trái, nghĩa bên phải:

Ví dụ:

Chữ 期 / qī /: Kì = 其 / qí / + 月 / yuè /, chữ 期 được tạo nên từ bộ Kì ở bên trái (Chữ 其 có vai trò làm biểu âm, tạo nên âm “qi” cho chữ 期), và bên phải là bộ Nguyệt (Để chỉ nghĩa, vì trăng mọc theo chu kì một tháng 1 lần).

• Âm bên phải, nghĩa bên trái:

Ví dụ:

Chữ 味 / wèi /: Nếm thử = 口 / kǒu / + 未 / wèi /, chữ 味 được tạo nên từ bộ Vị ở bên phải (Chữ Vị giữ vai trò là biểu âm, tạo nên âm “wei” cho chữ 味), và bên trái là bộ Khẩu (Để chỉ nghĩa, vì khi nếm cần phải dùng miệng, nên có bộ Khẩu).

• Dưới hình trên thanh:

Ví dụ:

Chữ 型 / xíng /: Hình, mô hình = 刑 / xíng / + 土 / tǔ /, chữ 型 được tạo nên bởi bộ Hình ở bên trên (Có chức vụ là biểu âm, tạo nên âm “xing” cho chữ 型) và bộ Thổ ở bên dưới.

• Trên hình dưới thanh:

Ví dụ:

Chữ 爸 / bà /: Bố = 父 / fù / + 巴 / bā /, chữ 爸 được tạo nên từ bộ Phụ ở bên trên (Để chỉ nghĩa là cha) và chữ Ba ở bên dưới (Có chức vụ biểu âm, tạo nên âm “ba” cho chữ 爸).

• Trong hình ngoài thanh:

Ví dụ:

Chữ 问 / wèn /: Hỏi = 门 /mén/ +口 / kǒu /, chữ 问 được tạo nên bởi bộ Môn bao bên ngoài và bộ Khẩu ở bên trong (Giữu chức vụ là biểu âm, tạo nên âm “en” cho chữ 问), bên trong bộ Khẩu biểu thị liên quan tới hoạt động nói.

• Ngoài hình trong thanh:

Ví dụ:

Chữ 阁 / gé /: Các = 门 /mén/ + 各 / gè/, chữ 阁 được tạo nên từ bộ Môn bao bên ngoài và bộ Các ở bên trong (Tạo nên âm “ge” cho chữ 阁).

3.2 Hội Ý

Hội ý là dùng ý nghĩa của hai hoặc nhiều bộ thủ ghép lại với nhau, lấy ý nghĩa của các bộ thủ này kết hợp lại thành nghĩa cho từ Hán mới.

Ví dụ:

Chữ 尘 / chén /: Bụi. Chữ này gồm bộ Tiểu (Nhỏ) và bộ Thổ (Đất) ghép lại, đất nhỏ có nghĩa là bụi.

Chữ 从 / cóng /: Tòng (Theo, đi theo, từ…). Chữ này gồm 2 chữ Nhân ghép lại, một người đi theo sau một người.

Chữ 泪 / lèi /: Lệ (Nước mắt). Chữ này gồm bộ ba chấm thủy (Biểu thị cho nước) và bộ Mục (Mắt) ghép lại thành, nghĩa là nước chảy từ mắt ra, là nước mắt.

Chữ 森 / sēn /: Lâm (Có nghĩa rừng), chữ này gồm 3 chữ 木 / mù / ghép lại, có nghĩa là 3 cái cây ghép lại thành một rừng cây.

Chữ 休 / xiū /: Hưu (Ngừng, nghỉ ngơi). Chữ này gồm chữ Nhân 亻 (Người) và chữ Mộc 木 (Cây) ghép lại, người tựa vào gốc cây nghỉ ngơi.

Chữ 明 / míng /: Minh (Sáng rõ). Chữ này gồm chữ Nhật 日 và chữ Nguyệt 月 ghép lại, mặt trời và mặt trăng ghép lại tạo nên ánh sáng.

Chữ 武 / wǔ /: Vũ (Hay Võ) = vũ / võ (Lực). Chữ này gồm chữ 止 chỉ = dừng lại + 戈 qua = ngọn giáo => dùng vũ lực ngăn cấm điều bạo ngược, chỉnh đốn sự rối loạn.

Hy vọng với chủ đề cách ghép các bộ thủ trong tiếng Trung sẽ là tài liệu hữu ích cho những bạn đang học tiếng Trung. Chúc bạn học thật tốt nhé!